Niet de structuur die pijn doet is belangrijk maar vooral de wijze waarop je ermee omgaat.

Zie om te beginnen deze films:

De anatomie van pijn

[dbmovie movie=”Ipijn”]

Hoe je kunt omgaan met chronische pijn

[dbmovie movie=”Ipijn2″]

Vragenlijst: Omgaan met Pijn

***

 

 

tekst [op dit moment werken nog niet alle links en ontbreken de plaatjes]:

Pijn, chronische pijn en bewegen 

Pijn in het lichaam geeft lang niet altijd aan dat er schade is aan lichaamweefsel. Het kan ook te maken hebben met (ingewikkelde) processen in het zenuwstelsel. Zeker als het om pijn waar je al maanden last van hebt.

Op de site staan twee uitgebreide films over chronische pijn. De eerste film (‘De Zenuwen’) gaat over die ingewikkelde processen in het zenuwstelsel en de hersenen.
De tweede film (‘De Stappen’) gaat over de stappen die je moet nemen om chronische pijn te laten verminderen.

Wilt u mij consulteren over uw aanhoudende pijn en woont u in of rond Amsterdam klik dan hier.

Hieronder de tekst uit de films als je de informatie liever leest of nog wil nalezen. De onderwerpen zijn:

  • Het vóórkomen van pijn
  • Acute versus chronische pijn
  • Het primaire pijnmechanisme
  • Pijn hangt af van omstandigheden
  • Pijnmodulatie en Sensitisatie
  • Wat gebeurt er in de hersens?
  • Chronische pijn is niet psychisch
  • Wat kun je doen tegen aanhoudende pijn?: BAABOD
  • Stap 1 en 2: Begrijpen en Accepteren
  • Stap 3: Aandacht verleggen
  • Stap 4: Bewegen
  • Stap 5: Ontspannen
  • Stap 6: Doorgaan met je leven
  • Slotwoord

Het vóórkomen van pijn
18% van de bevolking maakt wel eens een periode mee van chronische pijn. 51% van het huisartsenbezoek is gerelateerd aan pijn. Op dit moment hebben 33% van de mensen tussen 40 en 60 last van een vorm van chronische pijn. En 50% van de mensen met chronische pijn hebben rugklachten. De kosten die hiermee gepaard gaan worden geschat op 500 miljoen per jaar directe medische kosten en 3 miljard kosten door verzuim en productieverlies. Uit raadpleging van mensen met chronische pijn wordt duidelijk dat de kwaliteit van leven ernstig is aangetast (nog meer als bijvoorbeeld door kanker).

Acute versus chronische pijn
Pijn die langer duurt dan je verwacht gaat meestal ook van karakter veranderen. Men maakt ook wel het onderscheid tussen acute pijn en chronische pijn.

Chronische pijn kan optreden na een blessure, waarvan de genezing dan -door omstandigheden- te lang duurt en het karakter van de pijn veranderd. Maar chronische pijn kan ook optreden terwijl je het oorspronkelijke letsel niet eens hebt opgemerkt. Bijvoorbeeld een overbelaste nekspier die op den duur leidt tot zeurende hoofdpijn.

Bij chronische pijn zijn andere zenuwen betrokken en er spelen andere processen in het lichaam en het zenuwstelsel. Kapot weefsel of een ontsteking speelt hierbij minder een rol!

Het primaire pijnmechanisme

Om pijn te begrijpen gaan we in eerste instantie uit van het klassieke model: er vindt ergens een (dreigende) beschadiging plaats, bijvoorbeeld in de arm. Pijn in de arm kunnen we alleen bewust worden doordat zenuwen dit signaal naar de hersenen transporteren. Als deze zenuwen doorgesneden worden (b.v. door een ongeval) kunnen we signalen uit de arm niet meer voelen. Overigens is er dan nog wel een soort gevoel van de arm in de hersens welke ook nog pijnlijk kunnen zijn (fantoompijn).

Pijn in de zenuw zelf voelen we niet altijd op de plek van de irritatie, mooi voorbeeld daarvan is natuurlijk het “telefoontje” in de arm of pijn in het been bij een hernia.

Het pijnsignaal gaat niet rechtstreeks van de hand naar de hersenen. Het signaal doorloopt een aantal schakels. Bijna alle zenuwen in het lichaam gaan eerst naar de rug of het ruggenmerg.

In de rug komt de pijnzenuw andere zenuwen tegen. Door interactie met andere zenuwen wordt bepaald of de pijnprikkel voorrang moet krijgen. Je zou kunnen zegen dat er sprake is van concurrentie van zenuwen uit andere delen van het lichaam óf andere zenuwen uit hetzelfde gebied of zenuwen van bovenaf; dus ook zenuwen die uit de hersenen komen.

Pijn hangt af van omstandigheden

Door omstandigheden kun je bij dezelfde irritatie toch iets anders waarnemen. In hevige omstandigheden kan pijn bijvoorbeeld onderdrukt worden. Er zijn voorbeelden van mensen in een brandend huis of aan het front die zichzelf met ernstige wonden toch in veiligheid weten te brengen. De pijn wordt onderdrukt. We kunnen dus soms zelf prioriteiten stellen – dit kan ook een rol spelen bij de baring.

Maar soms kan pijn ook juist heviger ervaren worden….en dat is soms zinvol. Meer pijn dwingt ertoe zich in acht te nemen (zie voetbalveld: sommige geblesseerden worden afgevoerd….). Ook dat is overleving.

Het onderdrukken of versterken van pijn door omstandigheden of persoonlijke factoren (dus zonder medicijnen) noemen we pijnmodulatie.

Het signaal dat in het ruggenmerg komt moet dus strijden om voorrang! En als de pijn maar hevig genoeg is zal dat signaal ook wel winnen.

Een voorbeeld van het óverrulen’ van het pijnsignaal is wrijven! Of een andere pijnprikkel (drukpunt-massages) Of – en dat is helemaal mooi- bewegen! Maar ook muziek of een prettige omgeving kan ‘concurrentie’ geven waardoor een pijnprikkel wordt verzacht

Er gaat dan een ander signaal naar de hersenen en er treden dan -dus- andere reacties op.

Pijnmodulatie en sensitisatie

Pijnmodulatie is dus de verandering van het pijnsignaal door omstandigheden in de buitenwereld of binnenwereld.

Een ander fenomeen dat optreed bij een wond of een ontsteking is het fenomeen van sensitisatie’. Het gebied rond de wond wordt rood en gevoelig. Ook dit gebeurt na interactie van zenuwen in de rug. Het aangedane gebied wordt gevoeliger gemaakt en daardoor beter beschermd. Mensen zeggen wel eens: je hoeft er maar naar te wijzen!

Sensitisatie ofwel gevoeliger worden is ook een vorm van modulatie; verandering van het oorspronkelijke signaal. Deze ‘sensitisatie’ treed niet alleen op rond een wond of breuk, maar ook in het zenuwstelsel tot in de hersens aan toe: het systeem komt op scherp te staan – dit heeft ook te maken met negatieve verwachtingen of angsten. Het op scherp staan van de zenuwen noemen we ‘centrale sensisatie’;

Wat gebeurt er in de hersens (‘centrale sensitisatie’)

Tot zover sprak ik over pijn als een duidelijk en bedreigend signaal. Er is een min of meer duidelijke relatie tussen schade of dreigende schade en de ervaren pijn. Een van de functies van deze pijn is het op gang brengen van herstelmechanismen en herstelgedrag. Door de modulatie van de pijn kan de pijn als minder hevig ervaren worden – andere signalen krijgen voorrang- of juist als heviger. Zie ht plaatje: de pijnsignalen naar de hersens toe (blauwe pad) of de reacties naar het lichaam terug (rode pad) kan overal beïnvloed worden.

Echter de relatie tussen schade en pijn is lang niet altijd zo duidelijk. Met andere woorden: je ervaart wel pijn, maar de schade is niet zo groot (meer) of zelfs afwezig! Ons pijnsysteem kan min of meer duurzaam van eigenschappen veranderen, bv gevoeliger worden (= sensitisatie). Het pijnmechanisme schiet z’n doel dus wel eens voorbij. De pijn verliest z’n primaire functie. Dit heeft te maken met het feit dat pijnmodulatie en sensitisatie (gevoeliger worden) dus niet alleen plaatsvinden in het lichaam en in de rug, maar ook in de rest van het zenuwstelsel ofwel de hersenen.

 

Links kun je grofweg zien hoeveel delen van de hersenen betrokken zijn bij pijn. Daarbij zijn de blauwe gedeeltes signalen naar de hersenen toe, en bewustwording, en de rode gedeeltes de reacties na bewustwording en naar het lichaam terug: dit signaal terug betekent dat pijn gedempt wordt (onderdrukken) of juist heviger ervaren (emoties).

-Rechts wordt simpel weergegeven hoe dat erger worden of juist minder erger worden van pijn in het zenuwstelsel kan verlopen.

De pijn komt hier binnen (stimulatie), maar door een vorm van concrete stress -je bent in een gevecht of zo- óf doordat je verwacht dat de pijn niet zo groot is (doordat je een medicijn hebt ingenomen) ervaar je de pijn niet zo sterk. Dit noemen we het placebo-effect

Óf:

Je zit in een periode van machteloze stress (vermoeidheid) of je verwacht juist wél dat het veel pijn gaat doen – dan ervaar je de pijn juist sterker of langduriger. Dit noemen we het nocebo-effect.

Hier zie je hersenactiviteit als er pijn in het lichaam is. De pijn kan de vorm aannemen van een traumatische ervaring; d.w.z. [net als bij een hevige gebeurtenis] de pijn kan op een wat gewijzigde manier herbeleeft worden, terwijl deze eigenlijk niet meer aanwezig isÉ Veel meer gebieden in de hersens raken nu betrokken bij het verwerken van de pijn: men spreekt ook wel van een pijnmatrix in de hersens.

Chronische pijn voelt vaak ook anders, meer zeurend en op een meer uitgebreid gebied. De sensitisatie vindt plaats in de hersenen: de pijn lijkt zich uit te breiden in het lichaam, maar feitelijk vindt het plaats in het hoofd.

Een bekend voorbeeld van ervaren pijn die NIET berust op een afwijking is de Fantoompijn. Men voelt pijn in een been of arm die er niet meer is. Echter de zenuwen zijn er nog wel én de hersendeeltjes die betrekking hebben op dat been of die vinger zijn er nog; de herinnering.. En omdat amputatie natuurlijk gepaard gaat met stress kan er toch pijn gemoduleerd worden. De pijn ‘zingt’ als het ware door in het zenuwstelsel.

Dankzij modern hersenscan-onderzoek kunnen we deze theorie, dat dezelfde pijnprikkeling niet altijd hetzelfde gevoel geeft, illustreren.

Links zie uet een hersendeel met een actief pijngebied. Rechts ziet het hetzelfde hersendeel, maar nu krijgt deze persoon een muziekfragment te horen. Er zijn nu meerdere hersengebieden actief, maar kleiner. M.a.w. de pijn wordt als minder heftig ervaren.

Deze is ook mooi. Bij de foto links krijgt de proefpersoon een pijnlijke prikkel. Op de middelste foto krijgt de persoon géén pijnlijke prikkel, maar men vertelt dat de prikkel wél pijnlijk is. bij de foto rechts krijgt de persoon weer wel de pijnlijke prikkel, maar ment leidt hem af met iets anders.

De pijn die ervaren wordt in het hoofd stemt niet overeen met de prikkel zoals die wordt gegeven.

Chronische pijn is niet psychisch, maar de psyche wordt wel betrokken
M.a.w. je eigen verwachting op de pijn beïnvloed de beleving én het herstel. Of de acceptatie van pijn – in deze tijd accepteren we pijn niet of nauwelijks meer en kunnen we zelfs verdoofd worden bij een bevalling. Dat was vroeger wel anders; toen werd er zelfs nog onverdooft geamputeerd.

Samenvattend: pijn kan bij aanvang een duidelijk signaal zijn dat min of meer ongestoord opgevangen wordt (in het hoofd), maar in veel gevallen, en zeker als pijn langer duurt wordt pijn gemoduleerd/veranderd en met name worden we gevoeliger – niet alleen op de plek zelf, maar in de loop van het zenuwstelsel.

En dit wordt mede bepaald door genetische factoren, verleden, angsten, en hoe we over pijn denken. Het pijnsysteem kan zo “op scherp staan” terwijl er eigenlijk geen weefselschade meer is.
Dit is te vergelijken met het op scherp staan van het gehoor bij de blinde – ook dan vinden er veranderingen plaats in de hersenen. In dit geval is het het gewenste sensisatie, hoewel blinde mensen ook ‘s nachts sneller last hebben van geluiden..

Ingewikkelde processen, die je echter niet kunt afdoen met: pijn is psychisch.

Wat kun je doen tegen aanhoudende pijn?

Wat kunt u nu doen tegen chronische, zeurende, chagerijnige pijn? Daar is het nodige onderzoek naar gedaan en zodoende kunnen we u er ook het nodige over zeggen. Echter hoort u niet wat u het liefst wilt horen: er is een truc of een medicijn waardoor de pijn in één keer verdwijnt.

Naast pijnverzachtende maatregelen als pijnstillers of massage is het van belang dat u het volgende, deels mentale proces doorloopt..

Stap 1 en 2: Begrijpen en accepteren
Om te beginnen is het belangrijk dat u de processen die een rol spelen bij het in stand houden of verergeren van pijn enigszins begrijpt. Vandaar dat we deze films maken. Chronische pijn is niet simpelweg te labellen als ‘psychisch’ of ‘lichamelijk’- het is een complex proces in ons zenuwstelsel.. Wat overigens ook nog niet geheel begrepen wordt door de medici en onderzoekers.
Maar pijn is dus soms vals alarm – het kan er zijn zonder een sluipende aandoening .. Zie het verhaal hierboven.

Dan komen we bjj de volgende en misschien wel meest lastige stap. U zult de pijn voor nu moeten accepteren. Dat wil niet zeggen dat u zich er bij neerlegt en u de rest van uw leven deze pijn zou hebben. Maar met een meer accepterende houding komt er meer ruimte om uw aandacht te verdelen; het is zoals het is. Vechten tegen de pijn is niet de oplossing. Acceptatie betekent meer rust en kunt u kijken naar de dingen die wel goed gaan en die u nog wel kunt doen. Accepteren betekent dat u niet meer de hele tijd over de pijn praat of ermee bezig bent. Alsmaar praten en denken over de pijn helpen immers niet. Ook goed bedoelde aandacht van anderen helpt niet altijd. Bij een meer accepterende houding voor dit moment ontstaat ook bij anderen het gevoel dat ze u weer meer als persoon kunnen benaderen en niet meer alleen als een ziek persoon.

Pijnacceptatie is ook iets dat in ons zit. Denk aan de situaties waarin we wel kunnen accepteren dat er pijn is (tattoo, sport, vechten). U kunt weer leren een beroep te doen op deze acceptatie-mechanismen. Soms is pijn er gewoon en doen we er niets tegen. Uw pijn zegt niets over wie u werkelijk bent en dus ook niets over uw kansen in de toekomst. Het is pech dat u nu zo’n chronisch pijnproces heeft, maar hiertegen dagelijks het gevecht tegen aangaan helpt dus niet.

In mijn praktijk hoor ik vaak dat mensen teleurgesteld zijn als de dokters niets hebben gevonden. Maar ook dat is iets wat u moet accepteren en juist als prettig moet gaan zien. De kans op herstel is dán aanwezig.

Accepteren is verwerken dat het nu niet goed is en ook niet heel snel goed gaat komen. Bij dit verwerken kan een hele cyclus aan emoties komen kijken. Het is dus echt niet zo makkelijk.

Lukt het om de pijn voor nu te accepteren, dan is het vervolgens niet zo heel moeilijk om de aandacht naar andere zaken te verleggen; om je weer in te zetten voor iets anders Aandacht speelt een grote rol bij pijn, zoals we in de eerste pijnfilm hebben laten zien.

Als u de pijn kunt accepteren gaat het makkelijker om uw aandacht te verleggen. U kunt uw aandacht op allerlei manieren sturen, maar het makkelijkste is het als u de dingen doet die u leuk vindt of die u sowieso moet doen: hobby’s, film kijken, werken, met mensen praten (maar niet over de pijn), schoonmaken.. Het helpt als u het gevoel heeft dat u, ondanks de pijn, zinvol bezig bent.

De Acceptance & Commitment therapie kan u hierbij helpen. Er staat een ACT-oefening op de site. Kortgezegd wordt u bij de ACT geleerd om de aandacht te verleggen van hetgeen u hindert naar hetgeen u waardevol vindt in uw leven.

Een uitdagende vorm van aandachttraining is de meditatie. Hierbij gaat u proberen om uw gedachte neutraal te krijgen en helemaal op te gaan in het hier-en-nu.

Gun uzelf een zo normaal mogelijk leven. Het kan nuttig zijn om bij het leren accepteren en verleggen van de aandacht steun te krijgen van een coach (of therapeut).

Niet alleen is meer bewegen een goede afleiding., ook remt bewegen de (pijn)prikkel overdracht én doordat spieren sterker worden en uw conditie beter, wordt u minder kwetsbaar. Beweging heelt.

Lastig als u juist pijn krijgt bij bepaalde bewegingen. Dus mogelijk heeft u begeleiding nodig bij het meer bewegen. Als bewegen direct pijn doet, dan moet u zeker even de hulp inroepen van een beweeg-specialist. Bewegen ná de pijn kan ook heel goed het teken zijn dat het lichaam zich hieraan moet aanpassen. Dat mag dus geen reden zijn het direct op te geven.

Beweeg zeker niet alleen in een fysiopraktijk, sportschool of thuis met de filmpjes – ga er ook lekker op uit: zinvol bezig zijn!

Ontspannen
Ontspannen zou wel eens een sleutelrol kunnen spelen bij het accepteren en verminderen van de pijn. Zeker als de pijn is ontstaan in stressvolle omstandigheden [werkdruk, persoonlijke gebeurtenissen]. Maar een andere vorm van stress is dat mensen met pijn neigen naar teveel piekeren en gevoelens van onmacht. Dit verhoogd het stressniveau in het lichaam.

Lichamelijke ontspanning is van groot belang. Maar het is niet makkelijk als de pijn zich opdringt.

Met enige oefening slagen de meeste mensen erin om de aandacht te verleggen van de pijn naar een meer ontspannen gevoel (elders) in het lichaam. Bijvoorbeeld door het doen van ademoefeningen.

Houdt u ondanks alles veel last van angst voor de pijn dan zou u ook -samen met een coach of psycholoog- moeten onderzoeken welke gedachtes samenhangen met die angst. Angst is bij chronische pijn een slechte raadgever. Op beweging.tv staat ook een oefening uit de Rationele Emotieve Therapie.

Doorgaan met uw leven
Misschien wel de beste manier om afleiding te zoeken is om door te gaan met wat u zoal doet in het leven: werken, klussen doen, vrijwilligerswerk, sportactiviteiten..

Zeker als u hebt ervaren dat bewegen en ontspannen de pijn niet erger maken of zelfs verlicht kunt u erop vertrouwen dat werken e.d. de pijn ook niet erger zullen maken.

Door het accepteren van de pijn, het verleggen van de aandacht, meer bewegen en ontspannen is er alle kansen dat de pijn gaat uitdoven of aan betekenis verliest. Het brein heeft tijd nodig om zich weer te veranderen. Deze verandering heeft meer kans als de aandacht verlegd wordt naar zinvolle activiteiten en als er niet alleen maar tegen de pijn gevochten wordt.

Nog steeds is er kans op ervaren pijn, maar door bovengenoemde stappen zal wel de kwaliteit van leven beter worden. Chronisch onverklaarde pijn kan jarenlang aanwezig blijven, dus b.v. ook na een amputatie, maar de ervaring leert dat deze uiteindelijk naar de achtergrond verdwijnt.

Slotopmerkingen:

  • er zijn veel factoren van invloed op pijn
  • medisch ingrijpen is zeker niet meer de 1e optie als de pijn chronisch is
  • probeer gewone dingen, al is het maar voor de afleiding, en houd zelf de regie
  • zorg dat je niet met de pijn alleen bent -maar zoek steun bij iemand die dit verhaal ook goed begrijpt en kan meeleven, maar zoek geen medelijden.