Als kind vroeg ik wel eens aan mijn ouders wat zij ’s avonds deden, in het televisieloze tijdperk. Of aan mijn groot-ouders, die in hun jeugd niet eens de radio hadden. En ja, lezers van 30 en jonger, er was ook geen internet. Uit de antwoorden bleek dat ze in die tijd veel spelletjes deden met elkaar en ook dat ze veel meer lazen. In de zomermaanden gingen ze vaak een avondwandeling maken in het dorp, net als veel anderen. Flaneren. En ze gingen (veel) vroeger naar bed; uiterlijk 10 uur. Om dan tussen 6 en 7 weer op te staan. Maar ook bleek dat ze zich veel vaker verveelden; een beetje rondhingen, veel op bezoek bij familie, steentjes in het water gooien, blaadjes tellen aan een bloemblad en dat soort zinloze dingen. Best vervelen-d dus. Of niet?

vroeger2

Bioritme
Tijd om ons te vervelen is er niet meer en dat vinden we ook wel prettig. Never a dull moment.  Nauwelijks familiebezoek of gezelschapsspelletjes meer en tijdens lege momenten, zoals het wachten bij de bakker, een kort treinritje of zelfs tussen de gerechten door in een restaurant richten we onze aandacht op de smartphone om het laatste nieuws te bekijken of de posts van ‘vrienden’. We hebben (en willen ook) actie vanaf de wekker tot aan het uitdoen van het licht.

Ik kan me hier overigens van alles bij voorstellen, want ook ik heb een zoemende, piepende of muziekmakende smartphone op zak, al heb ik de meeste signalen uitgeschakeld. Het aanbod aan leuke dingen die mijn aandacht vragen is overweldigend. Maar helaas past 16 uur per dag aandachtig zijn niet bij onze natuur. Als het al bij 16 uur blijft..

trein

De generaties voor ons leefden wel meer in een vast bioritme en dan heb ik het nog niet eens over de holbewoners. De mens is nu eenmaal een dagdier; ’s nachts zijn we 100.000den jaren vrij hulpeloos geweest en overgeleverd aan een schuilplaats met eenvoudig vermaak, slaap en verveling. Deze (noodgedwongen) inactieve momenten hadden een functie. Om slaperig te worden bijvoorbeeld is een prikkelarme periode heel gunstig. De vele slaapproblemen, waarover we onlangs weer hoorden[1], hebben hier alles mee te maken. En ook al slapen we slecht, of gaan we laat naar bed, onze wekhormoon (cortisol) en het ochtendlicht zorgen ervoor dat we toch vroeg wakker worden[2]. Zeker in een drukke of stressvolle periode.

Spierspanning
Maar ik wil het hier verder niet over slaapproblemen hebben[3]. Ik wil uitleggen wat een al te grote waakzaamheid betekent voor de spieren. Spieren heb je om acties te kunnen ondernemen, van ademen, gekke gezichten trekken tot traplopen, typen of de wc doortrekken. Spieren komen in actie als ze een signaal krijgen vanuit onze hersens, bewust dan wel onbewust. Maar spieren werken pas goed als ze op deze actie zijn voorbereid. Spieren moeten een zekere voorspanning hebben, waar vanuit de actie ondernomen kan worden. Deze voorspanning heeft als functie dat jij voelt waar bijvoorbeeld de arm is, voordat je hem begint te gebruiken. Verder zorgt de voorspanning voor het goed verlopen van de beweging; dat je precies de juiste spanning hebt aan het begin en het eind van een beweging. Zonder voorspanning geen goede prestatie. Deze voorspanning is bijvoorbeeld heel laag als je net uit bed komt, waardoor de kans aanwezig is dat je slaapdronken wandelt. De voorspanning is heel hoog als je in de startblokken staat voor de olympische 100m-finale. De spierspanning wordt misleid als je een zware doos gaat tillen die dan leeg blijkt te zijn, met al gevolgen van dien.

spierbundeltjes mét zintuigzenuwen (spierspoeltjes) ín de spier
Spierbundeltjes (intrafusaal fiber) mét zintuigzenuwen (spierspoeltjes) ín de spier (extrafusaal fiber).

De voorspanning in de spieren wordt verzorgt door kleine spiertjes binnen de grote spier. Deze kleine subspiertjes houden de zintuigjes op spanning die informatie doorgeven aan je brein. Het zijn net waakhondjes die je spier alert houden. Dit subspier-zintuigcomplex, ze worden spierspoeltjes genoemd, reageren niet op een bal die naar je gegooid wordt om te vangen, maar op het feit dat je actief deelneemt aan een spel. De voorspanning is het resultaat van waakzaamheid en verwachting. Dat wil ook zeggen dat als je niets of weinig verwacht de spanning weer omlaag kan. Je vangt de bal niet als iemand onverwacht gooit.

Onbestemde spanning
Zodra we ons voorbereiden op een taak, komt er een ongerichte, maar nuttige voorspanning in de meeste spieren. De waakhondjes (spierspoeltjes) zetten de zintuigen in onze spieren op scherp. De signalen om deze spanning tot stand te brengen komen uit het activatiecentrum van ons brein. Dat doen we niet bewust. Het is één van die schitterende ingesleten mechanismen in ons brein én lijf die ervoor zorgt dat we kunnen overleven. Het activatiecentrum start op met ons ontwaken en wordt actiever bij taken die om focus vragen en bij hevige emoties. De activatie vindt ook plaats bij mentale taken; als dat niet zou gebeuren kun je je maar matig concentreren. Maar het betekent dus dat er een weliswaar geringe, maar constant verhoogde voorspanning is in de meeste spieren bij mentale taken. Daardoor wordt je stijf als je lang achtereen in dezelfde houding zit te werken (zoals ik nu). De (voor)spanning is hoger bij gerichte taken, zoals in de eerder genoemde startblokken, maar altijd aanwezig zolang je fysiek óf mentaal bezig bent…

Verveel je te pletter!
Kortom lummelen, je vervelen, even niets bijzonders doen heeft een belangrijke functie, namelijk het verlagen of laten verdwijnen van alles spanning in je spieren. De waakzaamheid van je spierspoeltjes verminderd tot een heel ongericht spanningsniveau. Het idee dat je je wat vaker zou moeten vervelen is ook het idee van  Joke Hermsen die in haar boek ‘Stil de tijd’ een uiteenzetting doet van wat belangrijke filosofen hierover te zeggen hebben[4]. Benadrukt wordt dat het alleen maar omgaan met de tijd als iets wat je uitdrukt in uren en secondes een menselijke uitvinding is die de neiging heeft om ons op te jagen. Terwijl onze (verre) voorouders, maar ook alle dieren alleen maar een vaag besef van de tijd hadden/hebben, waardoor een meer natuurlijk leven mogelijk was/is. Bijvoorbeeld door vaker ook even niets te doen. En dat is wat onze spieren ook erg nodig hebben.
Een oefening waarbij je de tijd kunt vergeten én jezelf mogelijk gaat vervelen, al is het maar eventjes vind je hier.

Jip Driehuizen

vervelen

 

[1] https://nos.nl/artikel/2193541-we-slapen-lang-in-nederland-maar-zeker-niet-goed.html

[2] In de leeftijd tussen ca 15 en 25 kan dit nog wel heel anders zijn)

[3] Lees een eerdere post van mij: https://beweging.tv/slapeloosheid/

[4] Een aanrader voor iedereen die motivatie zoekt om wat vaker niets te doen. ‘Stil de tijd, pleidooi voor een langzame toekomst’ Joke J Hermsen. Arbeiderspers 2009.

Loesje